Grenseffecten
Energie & Transitie

3.1 Energielandschappen
Debat, 10.00 – 11.15 uur

In 2017 haalde Nederland nog geen zes procent van de energiebehoefte uit andere dan fossiele energiebronnen. We willen wel duurzame energie, maar zonder landschapspijn in onze leefomgeving. Toch vragen windmolens en zonneparken ruimte. Er zullen nieuwe ‘energielandschappen’ ontstaan, waardoor imago en karakter van stad, land en kustgebieden ingrijpend zullen veranderen. Omdat we niet beschikken over een nog lege dertiende provincie, is het de kunst om bestaande ruimtelijke kwaliteiten beter te benutten. Hoe kunnen we hetzelfde gebied slimmer gebruiken, zodat we niet alleen schone energie opwekken maar ook ons landschap mooier maken?

Peter van Rooy (NederLandBovenWater en uitschrijver van de Prijsvraag Energielandschap van de Toekomst) gaat in gesprek met Berno Strootman, Rijksadviseur voor de Fysieke Leefomgeving, over het advies Opwekking duurzame energie op Rijksgronden dat het College van Rijksadviseurs in april heeft uitgebracht. Het CRA adviseert om bij opwekken van duurzame energie rekening te houden met de ruimtelijke impact en kwaliteit, om zo verrommeling van het Nederlandse landschap en daardoor een toename van de maatschappelijke weerstand te voorkomen. Ook wordt geadviseerd om ruimtelijke regie te voeren bij het verduurzamen van de energievoorziening en een Nationale Structuurvisie Energie te formuleren. 
Jelte Boeijenga zet uiteen hoe het IABR-Atelier Rotterdam energietransitie inzette als hefboom voor een sociaal-inclusieve stad en licht met name de aanpak toe die in de Rotterdamse wijk Bospolder-Tussendijken is toegepast. Met Paul de Beer (wethouder van Breda) bespreekt Peter van Rooy welke concrete mogelijkheden er zijn op lokaal niveau, welke governance nodig is en welke partijen aan zet zijn. Rob van Aerschot (programmamanager landschap Metropoolregio en agent Landschapstriënnale 2020) vertelt hoe we kunnen voorkomen dat het beroemde Nederlandse landschap slachtoffer wordt van klimaat- en energieontwikkelingen.
Laetitia Ouillet (directeur Strategic Area Energy TU Eindhoven) sluit af met een reflectie op het gesprek.

3.2 Erfgoed & energietransitie
Voorbeelden, 11.30 – 12.30 uur

Jaap Jan Berg (curator, organisator en moderator op het gebied van architectuur, stedenbouw en vormgeving) leidt het gesprek met direct betrokkenen.
Initiatiefnemer Rutger Bergboer (voorzitter Energiek Nagele) presenteert het resultaat van de prijsvraag Energiek Nagele, waarin de Coöperatieve Vereniging Energiek Nagele zocht naar inspirerende oplossingen voor duurzame energie. Nagele, experimentdorp van origine, werd daarbij opnieuw als proeftuin werd aangeboden. Hoe verloopt de uitvoering van het winnende plan, wat gebeurt er met de andere voorstellen en wat is de rol van de gemeente Noordoostpolder daarbij?
Peter Hermens (Werkend Landschap) en Gerjan Streng (BRIGHT) vertellen over het project Energiek Eerbeek. Dit ontwerpend onderzoek brengt de historische verwevenheid tussen energie, water, bos en papier in beeld.  Het vormt de basis voor economische ontwikkeling op basis van restwarmte uit de aanwezige papierindustrie. Energiek Eerbeek is een initiatief van BRIGHT, Florian de Visser, Werkend Landschap en de gemeente Brummen. Het dient als aanjager voor de omgevingsvisie, waar Eef van Ooijen (wethouder van Brummen) op in zal gaan.
Christopher de Vries (Rademacher De Vries Architects) licht toe hoe de ENCI kalksteengroeve in Maastricht transformeert van industriegebied naar recreatief natuurgebied. Rademacher de Vries Architecten, ENGIE Energie en Stichting Ontwikkelingsmaatschappij ENCI Gebied onderzochten hoe hoge duurzaamheidsambities kunnen worden ingebed in het transformatieproces.
Remco Rolvink (Spatial Strategies) gaat in op het rondreizende evenement  Daar bij die molen dat is bedacht door Spatial Strategies, emt v-eld en Urgenda. Veel informatie over de energieopgave beperkt zich nog tot de vakgemeenschap, waarbij iedereen wordt geïnformeerd – ook over wat je in de eigen woonomgeving met die kennis kan doen.

Verslaggever van het debat: Mark Hendriks

3.3 Energie & ruimte
Lezing, 16.00 – 17.00 uur

Dirk Sijmons. Voor het eerst sinds het klimaatakkoord van 2015 is een landelijk overzicht van de ruimtelijke impact van de energietransitie in detail op kaart gezet in Energie & Ruimte, een nationaal perspectief. De publicatie kwam onder regie van Deltametropool en in opdracht van de ministeries van EZ, I&M en BZK tot stand. Het project Energie en Ruimte werd vervolgd met onderzoek naar de ruimtelijke aspecten van de energietransitie, met aandacht voor onder meer energiebesparing, warmte op hoge temperatuur, elektriciteit, warmte bij lage temperatuur, transport en mobiliteit, voedsel en de natuur. Het collectief van ontwerpers en adviesbureaus Posad, FABRICations, H+N+S, Dirk Sijmons, Marco Vermeulen, Ruimtevolk en NRGlab / Wageningen University publiceerde de resultaten in de Ruimtelijke Verkenning Energie en Klimaat. (Dezelfde bureaus leverden de ruimtelijke expertise voor de Klimaattafels van minister Wiebes.)